Medimos a calidade do auga

^{A presente microsecuencia forma parte dunha das actividades do proxecto “Obradoiro STEAM na aula de primaria”, desenvolvido no marco dunha licenza de formación para a elaboración de materiais en estadías de experimentación e creación no CIEDix, concedida pola Consellería de Educación, Ciencia, Universidades e Formación Profesional no curso}^2024/2025

Neste proxecto utilizamos unha placa Micro:bit combinada cun sensor de turbidez para analizar a calidade da auga. A turbidez é un parámetro esencial que mide a cantidade de partículas en suspensión presentes nun líquido. Canto maior é a turbidez, máis partículas existen flotando na auga, o que adoita indicar unha posible contaminación ou presenza de impurezas. A través deste experimento, pretendemos comprender como a tecnoloxía pode axudarnos a avaliar o estado da auga de maneira sinxela, rápida e accesible, favorecendo a concienciación sobre a importancia de conservar os recursos hídricos limpos.

Cesta de materiais

Preme nos puntos interactivos da imaxe.

Mans á obra

Paso 1

Que é un sensor de turbidez?

Un sensor de turbidez serve para medir o grao de limpeza ou sucidade da auga. Funciona enviando luz infravermella a través do líquido. Se a luz chega ao outro lado, a auga está clara; se non chega, é porque hai partículas que bloquean ou dispersan a luz.

O modelo que usamos (SEN0189) ten dúas partes principais: un LED (diodo emisor de luz) que emite esa luz invisible, e un receptor que detecta se a luz chegou. Está conectado á Micro:bit para recoller os datos.

É moi útil en experimentos de laboratorio ou para comprobar a calidade da auga en pozas, regatos ou sistemas de rego.

Paso 2

Funcionamento do sensor de turbidez

Sensor mergullado en auga, pero sen acender. O LED (parte amarela) non emite luz, así que o receptor (maxenta) non recibe sinal. É o punto de partida antes de facer calquera medición.

Unha vez activado, o LED emite luz infravermella. Esta luz, que non se pode ver a simple vista, pasa sen problema pola auga limpa e chega ao receptor. A Micro:bit detecta que a luz chega case toda, e interpreta que a auga está clara ou limpa.

Se a auga ten partículas (como terra ou barro), a luz infravermella non pode pasar ben. Parte da luz é bloqueada ou desviada, e o sensor detecta menos sinal. Isto indícalle á Micro:bit que a auga está turbia ou sucia.

Paso 3

Montaxe e cableado do sensor

Para que o sensor funcione correctamente, deben facerse as conexións seguindo o código de cores:

Cor do cable	Conexión
🔴 Vermello → +5V	Proporciona a alimentación eléctrica.
⚫ Negro → GND	Retorno da corrente (masa). Completa o circuíto.
🟡 Amarelo → Pin 0 (P0)	Envía os datos analóxicos á Micro:bit.

Na placa Keyestudio (ou similares), os portos están etiquetados e coloreados, o que facilita a conexión sen erros. Recoméndase que o alumnado comprobe cada cable antes de activar o programa.

Paso 4

Código do sensor de turbidez

Este programa mide a claridade da auga usando un sensor de turbidez SEN0189 conectado á Micro:bit.

O sensor envía un número analóxico que indica canto de limpa ou turbia está a auga. Canto máis baixo é o número, máis turbia está.

O valor transfórmase nunha porcentaxe de claridade e móstrase na pantalla da Micro:bit cada 2 segundos. Se a claridade baixa do 50%, soa un pitido para avisar.

O programa está feito en MakeCode. Podes abrilo e modificalo ao teu gusto sen necesidade de rexistro.
Preme en Editar dentro do cadro para abrir o proxecto nunha nova xanela.

Paso 5

Producto final

Tips docentes

Os tips docentes son pequenas orientacións que serven de apoio ao profesorado para desenvolver a estratexia educativa de forma eficaz e significativa. Pretenden ofrecer ideas sinxelas pero útiles para aplicar na aula, adaptables a diferentes niveis e contextos, e centradas en promover unha aprendizaxe activa, participativa e conectada coa realidade.

Estes consellos inclúen tanto recomendacións metodolóxicas, como o exemplo de Ciencia para coidar o planeta, onde se propoñen actividades prácticas que combinan ciencia, tecnoloxía e conciencia ambiental; como tamén especificacións técnicas, que recollen os aspectos máis instrumentais das experiencias: materiais necesarios, esquemas de montaxe, código de programación e recursos descargables.

O obxectivo é acompañar ao profesorado no deseño e posta en práctica de actividades innovadoras, facilitando a integración da experimentación e da reflexión crítica no proceso de aprendizaxe.

Consellos metodolóxicos

Introdución e motivación

A auga é un recurso esencial para a vida, pero moitas veces damos por feito que sempre estará limpa e dispoñible. Este proxecto propón investigar a calidade da auga do contorno empregando tecnoloxía educativa sinxela —a placa Micro:bit e un sensor de turbidez— para fomentar a conciencia ambiental e o pensamento científico.

O punto de partida pode ser unha pregunta motivadora como:

“Como sabemos se a auga que bebemos é realmente limpa?”

“Que poderiamos facer para mellorar a calidade da auga do noso río ou fonte?”

Análise e interpretación

O sensor devolve un valor analóxico entre 0 e 1023 segundo a luz que atravesa a mostra.

Valor	Significado	Interpretación ambiental
Baixo (0–400)	A luz pasa ben	Auga limpa, pouca turbidez
Alto (700–1023)	A luz non chega	Auga turbia, moitas partículas

Preguntas para reflexionar:

Cal foi a mostra máis turbia?
Que factores poderían explicar as diferenzas?
Como poderiamos mellorar a calidade desa auga?

Por que é importante coidar a calidade da auga?

A auga limpa é vital para a vida e o benestar. A súa falta causa:

Enfermidades (diarrea, infeccións intestinais).
Desigualdades sociais e económicas.
Perda de oportunidades educativas, especialmente para nenas e nenos.

Segundo Nacións Unidas, máis de 2.000 millóns de persoas non teñen acceso seguro a auga potable.
A educación ambiental é clave para cambiar esta realidade.

Para pensar e comentar na aula

Que podemos facer desde a escola ou a casa para coidar a auga?
Como pode axudar a ciencia e a tecnoloxía a garantir auga limpa para todas as persoas?
Cres que é xusto que haxa comunidades sen acceso a auga potable?
Que relación existe entre a contaminación da auga e o cambio climático?

Especificacións técnicas

Interpretación dos datos na Micro:bit

O sensor de turbidez envía un valor analóxico á placa Micro:bit, comprendido entre 0 e 1023, que representa a cantidade de luz que atravesa a mostra de auga e chega ao receptor.

Valor recibido	Significado	Interpretación ambiental
Baixo (≈0–400)	A luz pasa con facilidade	Auga limpa, pouca turbidez
Alto (≈700–1023)	A luz non chega ao sensor	Auga turbia, presenza de partículas

Estes valores pódense:

Mostrar directamente na pantalla LED da Micro:bit.
Enviar datos a apps de recepción e almacenamento.
Empregar para activar alarmas visuais ou sonoras (por exemplo, se a auga é demasiado turbia).

Posibles erros e consideracións prácticas

Durante a experiencia, é importante que o profesorado supervise e oriente o uso do sensor para evitar lecturas erróneas.
Algúns factores que poden influír nos resultados son:

Burbullas ou movemento da auga: alteran a reflexión da luz e dan valores inestables.
Temperatura da auga: pode modificar lixeiramente a resposta do sensor.
Alimentación insuficiente: se recibe menos de 5V, o sensor non mide correctamente.

Tip docente: Antes de cada sesión, comprobar as conexións e realizar unha medida de calibración cunha mostra de auga limpa.

Suxestión pedagóxica adicional

Integra esta parte técnica dentro da sesión como un momento de aprendizaxe STEM, explicando a relación entre:

A física da luz e a turbidez.
A electrónica básica (sensor, tensión, sinal analóxico).
A programación lóxica na Micro:bit.

Deste modo, o alumnado comprende como a tecnoloxía traduce fenómenos naturais en datos medibles, fortalecendo o pensamento científico e computacional.

A túa clase nun clic

Implementa esta microsecuencia na túa aula Moodle (Descarga dispoñible en galego ou castelán). Todos os arquivos de construción, demostración e desenvolvemento da microsecuencia están incluídos no paquete eXeLearning adxunto.