Imaxe

O grupo de clase foi seleccionado para realizar unha perigosa investigación sobre a problemática do coltan.

O coltan é unha roca que contén minerais fundamentais na fabricación de smartphones, tablets e computadores portátiles. A súa gran capacidade para conducir electricidade e a alta resistencia á corrosión química convérteo nunha peza clave para a microelectrónica, as telecomunicacións ou a industria aeroespacial e biomédica. Debido á súa escaseza e á súa cor escura, coñéceselle tamén como o "ouro negro". O 80% da súa produción extráese en minas de certo país africano onde, desde 1994, morreron máis de 5 millóns de persoas por diferentes causas relacionadas coa extracción e distribución do coltan e doutros recursos como ouro, diamantes, cobre, etc.

Algunhas das consecuencias máis impactantes da situación:

• Os nenos  e as nenas vense obrigados a traballar nas minas e non poden ir á escola.
• Os desprendementos de terra provocan a morte de nenos, nenas e adolescentes. Cada quilo de coltan que se extrae tradúcese na perda de dúas vidas na infancia.
• A falta de auga limpa e alimento, e xornadas de traballo esgotadoras provocan múltiples enfermidades e mortes.
• Diferentes grupos armados ostentan o control das minas. Sucédense continuos conflitos entre guerrillas polo control do territorio.
• Asasinatos en masa, violacións e desprazamento de persoas refuxiadas.
• Consecuencias ecolóxicas: perigo de extinción dalgúns animais como o gorila da montaña; os bosques e os campos de cultivo transformados en lameiras.
• Intereses económicos a nivel mundial perpetúan o problema, coa complicidade de países desenvolvidos.

Un grupo armado, sospeitando que sodes espías, retívovos nese país. O grupo secuestrador decidiu liberar a quen consiga resolver 6 enigmas. Só vos poderán salvar a vosa astucia e os vosos profundos coñecementos matemáticos sobre funcións.

Que comece a fuxida!

Cesta de materiais

Preme nos puntos interactivos da imaxe.

Mans á obra

ENIGMA Nº 1

O coltan é bastante escaso na natureza. Moi poucos países do mundo contan con minas deste mineral. Debido á súa escaseza e relevancia na industria da electrónica, o coltan é fonte de conflito nalgúns deses países. En Galicia atópase a única fonte de coltan do sur de Europa.

Imaxe

No mapa de minas de Galicia, localiza esa mina de coltan, sabendo que as súas coordenadas xeográficas (lonxitude, latitude) coinciden respectivamente coa pendente e a ordenada na orixe desta recta:

Imaxe

 ENIGMA Nº 2

No país de África onde vos reteñen, atópase a maior fonte de coltan do mundo.

• A latitude é o valor da función cando x= -11
• A lonxitude é o valor da función cando x= -1

Imaxe

ENIGMA Nº 3

Imaxe	Imaxe
Integrated circuits T137, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons (esquerda) Venezuela´s Sheyene Gerardi $700 Million. Gold, Copper, Diamond, Coltan, Iron, Cerium, Lanthanum, Neodymium, Thorium, Uranium  Public Domain Content via ImageSnippets (dereita)

 

O coltan é unha roca composta, principalmente, polos minerais columbita e tantalita. De aí o seu nome col-tan.

O interese da explotación do coltan baséase fundamentalmente en que contén un metal moi escaso no mundo, pero que na actualidade é un dos máis importantes para a industria electrónica.  Pola súa alta capacidade de condución, o seu baixo peso e a súa enorme resistencia á calor, é un elemento clave para a fabricación de compoñentes microelectrónicos, como chips ou placas de memoria.

Pescuda o metal do que se trata, sabendo que na táboa periódica o seu número atómico ten dúas cifras, que poderás obter se xuntas as coordenadas x e y do vértice da parábola: 

  y = x² – 14x +52

Imaxe

ENIGMA Nº 4

 

Imaxe

Ao leste da República Democrática do Congo, está situada a rexión de Kivu, onde se atopan as principais vetas de coltan do mundo. Aquí prodúcense continuas pelexas entre o exército congolés e as guerrillas congolesas e estranxeiras. Os gobernos occidentais e asiáticos aprovéitanse da situación, financiando diversos grupos armados para poder controlar o mercado deste mineral.

Un mozo da etnia hutu lanzou un proxectil desde a rexión de Kivu, describindo un movemento parabólico que tiña como ecuación:

y = x² + 9x

Para conseguir a seguinte clave, atopa un código segredo de 4 díxitos, de forma que:

• Os dous primeiros formaraos o discriminante da devandita ecuación.
• Os dous últimos coinciden co número de puntos de corte da devandita parábola co eixo x (se iste é un número dunha cifra, debes completalo escribindo un 0 diante)

ENIGMA Nº 5

Neste mapa de rutas do tráfico do coltán atoparás o ranking de países onde se achan as reservas mundiais deste mineral.

Imaxe	Imaxe
Sheyene Gerardi, Venezuela - Net Worth- $700 Million  Net Worth Magazine, PDM-owner, via Wikimedia Commons (esquerda) A piece of columbite–tantalite, size 6.0 × 2.5 × 2.1 cm, Rob Lavinsky, iRocks.com – CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons (dereita)

 

No devandito mapa, atoparás cal é o país que ocupa nese ranking o posto determinado polo resultado da operación a - b + c ; sendo a, b e c os coeficientes da ecuación da parábola que pasa por estes tres puntos:

Imaxe

 

ENIGMA Nº 6

 

Imaxe

Nas minas de coltan da República Democrática do Congo traballan, en condicións de escravitude, persoas prisioneiras, desprazadas de guerra e campesiñado novo que deixa os seus campos. Pero, o máis impactante, é que fan traballar a nenos e nenas, xa que poden penetrarse máis facilmente nas minas debido ao seu pequeno tamaño. Traballan a 200 metros de profundidade para sacar 15 sacos de coltan diarios, polos que reciben dous dólares a final de mes.

Necesitades localizar tres persoas que traballan nas minas xa que vos van a axudar a saír do país. Debedes atopalas entre a multitude da seguinte imaxe, nunha zona de minas de Kivu. Para que esas persoas non sexan descubertas por soldados, un contacto envíavos un plano con coordenadas da zona e as posicións dos vosos obxectivos nas minas, encriptadas a través da seguinte mensaxe:

• O mineiro A atópase no punto de corte das rectas f e g
• A mineira B atópase no punto de corte das rectas h e i
• O mineiro C atópase no punto de corte das rectas j e k

 Sendo as ecuacións das rectas:

Imaxe

Imaxe

 

A FUGA

UN PLAN DE FUGA... E MOTIVOS PARA A ESPERANZA

Chegado a este punto, xa estás a un paso da liberdade. Parabéns!

Por cada proba acertada, recibiches unha clave. Ordena as 6 claves para formar o password que che permitirá saír do cativerio.

En canto ao problema do coltan na República Democrática do Congo, non todo está perdido. Moitos medios de comunicación e organizacións non gobernamentais levan varios anos denunciando a terrible crise humanitaria, económica, social e política dese país. Moitas compañías occidentais e asiáticas, que se benefician da extracción do mineral centroafricano, foron sinaladas directamente e algunhas delas comezaron a comprar o mineral directamente aos mineiros e mineiras, para non favorecer a extorsión que levan a cabo intermediarios. Outras se comprometeron a rastrexar a procedencia dos minerais, aínda que recoñecen que non é fácil seguir a trazabilidade desde a orixe. O problema resolverase soamente cando todas elas se involucren de forma plena para garantir que a orixe destas materias primas é lícita, e que se extraen sen que ningún dos elos da cadea de produción sexa sometido a un trato degradante e inhumano.

 

Tips docentes

Os tips do profesorado son pequenas axudas para desenvolver a estratexia educativa de forma adecuada.

 Modalidades do escape room:

·         Modalidade 1: As probas realízanse unha a unha de forma ordenada, da 1 á 6, requeríndose a solución correcta de cada proba para poder pasar á seguinte.

·         Modalidade 2: Entrega simultánea das probas, para que os estudantes xestionen a orde de realización das mesmas.

 Organización do escape room:

• Descargar o documento "Materiais para o escape room", que se achegan con esta microsecuencia. Dependendo da modalidade escollida para a súa realización:
  • Modalidade 1: As 6 probas deberanse entregar, aos participantes impresas en papel e dunha nunha. Para recibir a seguinte proba, deberán entregar a anterior coa resposta escrita correctamente.
  • Modalidade 2: Cada participante recibirá en papel a "Folla de respostas". Ademais, mostraránselles as 6 probas de forma simultánea, xa sexa en papel ou en formato dixital, a través da aula virtual.
• En ambas as modalidades, o docente recortará as letras da palabra COLTÁN e asignará aleatoriamente unha letra a cada unha das probas, de forma que por cada resposta correcta, os participantes recibirán a letra correspondente, a modo de clave.
• Gañan aqueles estudantes que conseguiron as 6 claves, que ordenadas, formarán o password (COLTAN) para saír do xogo.
• Pódese introducir un ranking por tempos, para darlle ao escape room un carácter de competición.

 As probas do escape room están preparadas para unha clase de matemáticas en 3º ou 4º de ESO, como actividade de peche da unidade de funcións lineais e cuadráticas. Pódese adaptar a outros niveis, e mesmo se pode propor ao alumnado que elaboren novas probas.

 A actividade pódena realizar os estudantes individualmente, aínda que se presta para desenvolver de forma colaborativa, co fin de fomentar o traballo en equipo e a reflexión, por unha banda sobre un tema transversal tan pouco coñecido, e por outra sobre os contidos especificamente matemáticos que veñen de traballar en sesións previas.

 Esta actividade pódese enriquecer dunha maneira notable, se se chega a tratar a problemática do coltán como tema transversal nun proxecto interdisciplinar, con materias como Tecnoloxía, Bioloxía, Xeografía e Historia, Filosofía ou Física e Química, ademais de calquera materia do ámbito das linguas.

 Tamén se pode preparar como actividade de centro, propondo a estudantes voluntarios, que deseñen e monitoricen un escape room, que tería como obxectivo visualizar e concienciar sobre o problema do coltán e reflexionar sobre hábitos de consumo.

 A continuación, móstrase un exemplo dunha experiencia real, levada a cabo por estudantes de 3º de ESO nunha celebración da semana da ciencia:

 Fontes de documentación, para tratar o tema con máis profundidade:

·          https://www.youtube.com/watch?v=ofZQ4ZRy-1I

·         https://as.com/diarioas/2021/08/25/actualidad/1629916517_062741.html

·         https://www.washingtonpost.com/news/theworldpost/wp/2018/04/19/conflict-free/

·         https://www.xataka.com/investigacion/coltan-nuestros-moviles-no-serian-tal-como-que-sirve-mineral-codiciado-tecnologicas-1

·         https://elpais.com/elpais/2020/02/18/ciencia/1582044756_668461.html

A túa clase nun clic

Implementa esta microsecuencia na túa aula Moodle (Descarga dispoñible en galego ou castelán).

Imaxe

Imaxe